آیا تا‌به‌حال فکر کرده‌اید صدای واقعی شما چه رنگی دارد؟ شاید همیشه دلتان می‌خواست بخوانید، اما تصور می‌کردید صدای خوبی ندارید. حقیقت این است که بیشتر خواننده‌ها از جایی معمولی شروع کرده‌اند. خوانندگی مثل هر مهارت دیگری، با تمرین درست و مداوم رشد می‌کند.
تمرین خوانندگی برای مبتدی‌ها فقط مربوط به تولید صدا نیست؛ باعث افزایش اعتماد‌به‌نفس، تمرکز و حتی بهبود روحیه هم می‌شود. وقتی یاد می‌گیرید کنترل صدا و تنفس خود را در دست بگیرید، در واقع ذهن و بدن‌تان را هماهنگ می‌کنید.
خوانندگی فراتر از صحبت کردن است. در حرف زدن، ما فقط انتقال پیام را هدف قرار می‌دهیم، اما در خواندن، احساس، ریتم و تونالیته را هم وارد صدا می‌کنیم. به همین دلیل، تمرین‌های خوانندگی برای صداسازی و برای شناخت بهتر از خودمان هم مفیدند.
اصول اولیه خوانندگی و اهمیت آن برای مبتدی‌ها
برای اینکه صدای زیبا و قوی‌تری داشته باشید، باید بدن خود را مثل یک ساز کوک کنید. پایه و اساس صدای خوب از تنفس درست شروع می‌شود. اگر درست نفس بکشید، صدایتان آزادتر و پرقدرت‌تر شنیده می‌شود.
تنفس درست، قلب خوانندگی: ریه‌ها منبع اصلی هوای لازم برای خواندن هستند. اگر نفس‌تان کوتاه یا نامنظم باشد، صدا می‌لرزد یا قطع می‌شود. برای همین باید یاد بگیرید از دیافراگم نفس بکشید؛ یعنی از قسمت پایین شکم، نه از سینه. برای تمرین، دستتان را روی شکم بگذارید و نفس عمیق بکشید. اگر شکم جلو آمد، یعنی درست نفس می‌کشید. این روش باعث می‌شود صدا بدون فشار از گلو خارج شود.
مراقبت از صدا: صدا هم مثل هر عضله‌ای در بدن، به مراقبت نیاز دارد. نوشیدن آب ولرم در طول روز، فریاد نزدن و سیگار نکشیدن از ساده‌ترین کارهایی است که کیفیت صدا را بالا می‌برد. اگر گلو خسته یا گرفته است، تمرین را متوقف کنید. فشار آوردن به تارهای صوتی باعث آسیب می‌شود و گاهی ماه‌ها زمان می‌برد تا دوباره به حالت طبیعی برگردند.
پیدا کردن محدوده صدای خود: هر کسی محدوده صدایی دارد که به آن «رِنج صدا» می‌گویند. لازم نیست در ابتدای کار مثل خواننده‌های حرفه‌ای بخوانید. فقط باید بفهمید با چه نت‌هایی احساس راحتی دارید. وقتی محدوده خود را پیدا کردید، تمرین‌ها را در همان محدوده انجام دهید تا صدایتان قوی‌تر و قابل کنترل شود.
معرفی تمرین‌های خوانندگی برای مبتدی
برای شروع خوانندگی، لازم نیست ساز یا استودیو داشته باشید. فقط کافی است روزی چند دقیقه در محیطی آرام تمرین کنید. این تمرین‌ها به شما کمک می‌کنند صدایتان گرم، قوی و کنترل‌شده شود.
گرم کردن صدا: برای جلوگیری از آسیب
قبل از هر تمرین، باید صدایتان را گرم کنید تا تارهای صوتی نرم و آماده شوند؛ مثل ورزشکارها که قبل از ورزش بدن‌شان را آماده می‌کنند. برای این کار آب ولرم بنوشید تا گلو نرم و مرطوب بماند، چند نفس عمیق از شکم بکشید، هر دم، شکم را جلو دهید و هنگام بازدم، به‌آرامی بیرون دهید. حالا تمرین‌های ساده زیر را انجام دهید:
1- تمرین لب (ریل): لب‌ها را به هم بچسبانید و با بیرون دادن هوا، بگذارید لرزش ملایمی ایجاد شود؛ شبیه صدای موتور کوچک. اگر لب‌ها قطع می‌شوند یا هوا بیرون نمی‌آید، یعنی باید آرام‌تر نفس بکشید. این تمرین کمک می‌کند جریان هوا پیوسته‌تر شود.
2- تمرین دهان بسته: دهان را ببندید و با صدای «مممم» بخوانید. احساس کنید صدا در بینی و دهان می‌پیچد، بدون اینکه فشاری به گلو بیاید. این تمرین برای کنترل صدا و نرمی آن بسیار موثر است.
تمرین «ای–آ»: حروف «ای» و «آ» را متناوب و نرم بخوانید. توجه کنید که صدا باید لطیف باشد، نه بلند. این تمرین کمک می‌کند تارهای صوتی انعطاف‌پذیرتر شوند.
3- تمرین «ل لا»: چند بار پشت‌سر‌هم بخوانید: «ل لا لا لا لا». اگر خسته شدید، چند لحظه استراحت کنید و آب بنوشید. این تمرین کمک می‌کند فضای دهان باز بماند و تلفظتان بهتر می‌شود.
4- تمرین «زو زا»: با صدای «زو» شروع کنید، نفس بگیرید و بعد «زا» را بخوانید. بین هر بار، نفس از بینی بگیرید تا تنفس طبیعی و منظم بماند.
تمرینات بدنی کششی برای رسایی صدا
صدای شما فقط از حنجره بیرون نمی‌آید، بلکه تمام بدن در تولید و تقویت آن نقش دارد. وقتی بدن سفت و گرفته باشد، نفس درست نمی‌چرخد و صدا هم خسته و فشرده شنیده می‌شود. پس قبل از خواندن، چند حرکت کششی ساده انجام دهید تا بدن‌تان آزاد و رها شود. این حرکات شامل موارد زیر هستند:
کشش گردن و شانه‌ها: به‌آرامی سر را به سمت راست و چپ خم کنید و هر بار چند ثانیه نگه دارید. سپس شانه‌ها را بالا بیاورید، بچرخانید و رها کنید. این کار باعث می‌شود فشار از گردن و شانه‌ها دور شود و جریان نفس راحت‌تر حرکت کند.
بازوها و تنفس هماهنگ: دست‌ها را بالا ببرید، نفس عمیق بکشید و هنگام پایین آوردن دست‌ها، نفس را بیرون دهید. این تمرین را چند بار تکرار کنید. هماهنگی حرکت با تنفس باعث می‌شود ریه‌ها بازتر شوند و صدایتان حجم بیشتری پیدا کند.
کشش نیم‌تنه: در حالت ایستاده، دست‌ها را روی کمر بگذارید و بدن را کمی به جلو و عقب خم کنید. هنگام خم شدن، نفس را بیرون دهید و هنگام بازگشت، دوباره نفس بگیرید. این تمرین به جریان هوای پایدار و کنترل بهتر دیافراگم کمک می‌کند.
در نتیجه این تمرین‌ها بدن شما آزادتر می‌شود، تنفس عمیق‌تر خواهد شد و صدایتان را می‌توان رساتر و طبیعی‌تر شنید. انجام روزانه این حرکات فقط چند دقیقه زمان می‌برد، اما تاثیر آن در طولانی‌مدت فوق‌العاده است.
تکنیک فالستو برای نت‌های بالا بدون شکست صدا
خیلی از مبتدی‌ها وقتی می‌خواهند نت‌های بالا را بخوانند، صدایشان می‌لرزد یا از نت خارج می‌شوند. در این شرایط تکنیک فالستو (Falsetto) کمک می‌کند؛ صدایی سبک، نازک و با جریان هوا که کمک می‌کند بدون فشار، نت‌های بالا را بخوانید.
فالستو در واقع صدایی است که با کمک نفس زیاد و فشار کم از گلو خارج می‌شود. برای آقایان، فالستو شبیه صدای زنانه است و برای خانم‌ها، بیشتر به محدوده «هد ویس» (Head Voice) یعنی صدای سر شباهت دارد.
نحوه انجام تمرین فالستو به صورت زیر است:
1- شروع با صدای «او» یا «شو»: در نت‌های بالا، صدای «اوووو» یا «شووو» را با نفس ملایم و بدون فشار بخوانید. صدا باید سبک باشد، نه بلند.
2- از پایین به بالا شروع کنید: از نت‌های راحت شروع کنید و به‌آرامی به نت‌های بالا برسید. اگر جریان هوا در صدا است یا صدایتان ضعیف به گوش می‌رسد نگران نباشید، فالستو در ابتدا همین‌طور است و با تمرین بیشتر بهتر می‌شود.
3- حجم صدا رو زیاد نکنید: اگر احساس کردید گلو سفت شده است، صدا را پایین بیاورید. فالستو را نباید همراه با فشار یا حجم زیاد انجام دهید.
4- ریلکس بودن گلو: پشت دهان رو باز نگه دارید و اجازه دهید صدا بدون گیر و تنش خارج شود.
تفاوت فالستو در آقایان و خانم‌ها
در آقایان فالستو کمک می‌کند صدای آن‌ها نازک‌تر شود و نت‌های بالاتر را بدون اینکه از نت خارج شوند بخوانند. این تکنیک در خانم‌ها کاربردی ندارد، اما با تمرین هد ویس می‌توانند حس سبک و کنترل‌شده را در صدای خود ایجاد کنند.
فواید تمرین فالستو چیست؟
تمرین فالستو فواید زیر را دارد:
- تقویت کنترل تنفس
- افزایش توانایی در اجرای نت‌های بالا
- نرم‌تر شدن گذر بین صدای سینه و صدای سر
- بالا رفتن قدرت بیان و انعطاف صدا
هر روز فقط ۵ تا ۱۰ دقیقه تمرین فالستو را انجام دهید تا کم‌کم صدا قوی‌تر شود و بتوانید آن را کنترل کنید.
تمرین صدای سیرن هد برای انعطاف‌پذیری و گرم کردن پیشرفته
تمرین سیرن (Siren) یا همون «آژیر»، یکی از بهترین روش‌ها برای نرم کردن صدا و هماهنگی بین نت‌های پایین و بالا است. این تمرین کمک می‌کند صدا به‌صورت طبیعی از یک محدوده به محدوده دیگر برود، بدون اینکه از نت خارج شوید.
با تمرین سیرن، یاد می‌گیرید چطور از صدای سینه (Chest Voice) به صدای سر (Head Voice) بروید و دوباره برگردید. در این مسیر، صدا باید روان و بدون فشار حرکت کند.
برای انجام تمرین مراحل زیر را انجام دهید:
1- شروع با صدای «مْ»: دهانتان را ببندید و با صدای «مْ» مثل وقتی از طعم چیزی خوش‌تان می‌آید، از پایین‌ترین نت شروع کنید و به‌آرامی به بالا بروید. بعد دوباره برگردید به نت پایین.
2- صدا را سبک نگه دارید: اجازه ندهید صدای سینه را به زور بالا ببرید، چون باعث سنگین شدن صدا می‌شود.
3- از فالستو استفاده نکنید: فالستو برای تمرین‌های سبک‌تر است. در سیرن هد، باید صدا طبیعی و پیوسته باشد، نه با جریان هوا.
4- مشاهده در آینه: تمرین را جلوی آینه انجام دهید تا مطمئن شوید گردن یا گلو سفت نمی‌شود. اگر دیدید عضلات منقبض شده‌اند، تمرین را آرام‌تر انجام دهید.
نکات زیر را هنگام تمرین در نظر بگیرید:
- در مسیر بالا رفتن، صدا باید سبک‌تر و واضح‌تر شود.
- هنگام برگشت به نت‌های پایین، صدا باید گرم‌تر و پرتر شنیده شود.
- در هیچ مرحله‌ای گلو را سفت نکنید و نفس را نگه ندارید.
- روزانه حدود ۱۰ دقیقه تمرین سیرن کافی است تا صدا انعطاف‌پذیر و آماده خواندن شود.
سخن پایانی: از تمرین تا کشف صدای واقعی
خوانندگی فقط هنر صدا نیست، هنری از نفس، احساس و تمرکز است. هرکسی می‌تواند با تمرین درست، صدای خودش را پیدا و تقویت کند. در این مسیر، هیچ میان‌بری وجود ندارد؛ اما با چند دقیقه تمرین روزانه، پیشرفت چشمگیری دیده می‌شود.
در این مقاله یاد گرفتیم که پایه یک صدای خوب از تنفس دیافراگمی و مراقبت از حنجره شروع می‌شود. بعد با تمرین‌هایی مثل لب‌رِیل، ای–آ، فالستو و سیرن، کنترل و انعطاف صدا بیشتر خواهد شد. این تمرین‌ها ساده هستند، اما اگر با دقت و نظم انجام شوند، نتیجه‌ای شگفت‌انگیز دارند.
در خوانندگی، نمونه‌های زیادی از کسانی وجود دارند که از همین تمرین‌های ابتدایی شروع کردند و به سطحی حرفه‌ای رسیدند. میثم شکری‌ساز یکی از همین چهره‌هاست؛ فردی که سال‌های ابتدایی فعالیتش را با کارآفرینی و مدیریت کسب‌وکار آغاز کرد و زمانی که در مسیر کاری خود به موفقیت رسید، فرصت پیدا کرد استعداد پنهانش در خوانندگی را شکوفا کند. او از تمرین‌های ساده‌ای مثل همین موارد استفاده کرد تا صدا و بیانش را تقویت کند.
اگر تازه شروع کرده‌اید، نگران نباشید. همه خواننده‌های حرفه‌ای روزی از همین تمرین‌های ابتدایی آغاز کرده‌اند. فقط کافی است هر روز کمی زمان بگذارید، صدای خودتان را بشنوید و مسیر رشد را دنبال کنید.
برای انگیزه بیشتر می‌توانید با کلاس‌های آنلاین، گروه‌های خوانندگی یا ویدیوهای آموزشی همراه شوید. گام‌های کوچک امروز شما، صدای بزرگ فردا را می‌سازند.
سؤالات متداول
روزی چند دقیقه تمرین خوانندگی برای مبتدی کافی است؟
برای شروع، روزی ۱۵ تا ۲۰ دقیقه تمرین سبک کافی است. با گذشت زمان می‌توانید مدت تمرین رو تا ۴۵ دقیقه افزایش دهید. مهم‌تر از زمان، استمرار روزانه است.
اگر صدایم گرفته یا خسته شد، به تمرین خوانندگی ادامه دهم؟
نه. در این حالت باید استراحت کنید و آب ولرم بنوشید. ادامه تمرین در زمان گرفتگی ممکن است به تارهای صوتی آسیب بزند.
بهترین زمان برای تمرین خوانندگی چه موقع است؟
صبح بعد از بیدار شدن و عصر قبل از غروب زمان‌های مناسبی هستند، چون بدن آرام‌تر و ذهن متمرکزتر است.
آیا بدون استاد هم می‌توان خوانندگی یاد گرفت؟
بله، با تمرین‌های اصولی، مشاهده ویدیوهای آموزشی و گوش دادن دقیق به صدای خودت، پیشرفت ممکن است. اما حضور استاد باعث می‌شود سریع‌تر و درست‌تر پیش بروید.
چه کار کنم تا صدایم قوی‌تر و پرتر شود؟
با تمرین‌های منظم تنفس دیافراگمی، تمرین لب‌رِیل و سیرن، حجم و کنترل صدا بهتر می‌شود. همچنین باید آب زیاد بنوشید و از فریاد زدن و سیگار خودداری کنید.