آواز خواندن یک تمرین فیزیکی طاقت‌فرساست، اگر باور ندارید از خوانندگان حرفه‌ای بپرسید. ایستادن روی صحنه و زنده اجرا کردن یک آواز، انرژی زیادی نیاز دارد. به همین دلیل خوانندگان حرفه‌ای نیز مانند ورزشکاران نیاز به گرم کردن بدن و البته تقویت صدای خود دارند. با توجه به این موضوع در مدارس خوانندگی، چه قصد آموزش صدا سازی و تمرین صدا سازی داشته باشید چه بخواهید یک نمایش زنده برگزار کنید، به شما تمریناتی داده می‌شود تا در ابتدا خودتان را گرم کنید و سپس کار آوازخوانی را آغاز کنید. تمریناتی که تقریبا 10 الی 20 دقیقه طول می‌کشند. اگر قصد دارید به یک خواننده حرفه‌ای تبدیل شوید، راز آن سخت کوشی و انجام هر روزه این تمرینات است.
این تمرین‌ها همراه با اصول صداسازی به خوانندگان آموزش داده می‌شود. اینکه صدا چگونه کار می‌کند، چگونه آن را به کار می‌اندازیم و چگونه آن را گرم نگه می‌داریم از ارکان اصلی صداسازی است و باید قبل از شروع به خوانندگی با آنها آشنا شوید. برای همین شناخت تنفس دیافراگمی و انجام تمرین روزانه برای حفظ کیفیت صدا، از مهم‌ترین نکاتی است که در ادامه توضیح خواهیم داد. همچنین چند تمرین کلی برای تقویت خوانندگی معرفی خواهیم کرد و در نهایت نیز اصول مراقبت از حنجره و نکات تکمیلی را بررسی می‌کنیم.
اصول اولیه صداسازی
برای صداسازی لازم است یک سری اصول کلی را بدانیم و رعایت کنیم. نکته اول اینکه باید به خوبی سلفژ را بشناسیم و از آن به عنوان تمرینی برای گرم کردن صدا قبل از خوانندگی استفاده کنیم. سلفژ به شما کمک می‌کند تا هنگام آواز از صدای کوک خارج نشویم. جالب است بدانید تمرین سلفژ نه تنها صدای شما را قوی نگه می‌دارد، بلکه باعث کنترل روی محدوده صوتی خودتان می‌شود. همچنین تمرین سلفژ قبل از خوانندگی به شما کمک می‌کند تا بتوانید به درستی زیر و بمی قطعه را با گوشتان تشخیص دهید و به طور اصولی به کار ببرید.
نکته دوم اهمیت تنفس دیافراگمی در صداسازی و گرم کردن آن است. با اینکه تنفس از سینه در فعالیت‌های روزمره مثل صحبت کردن رایج‌تر است، اما برای آواز خواندن نیاز به تنفس عمیق یا دیافراگمی دارید. این نوع تنفس پیش از آواز به صدای شما قدرت، کنترل بیشتر و لحنی رساتر می‌دهد. برای جلوگیری از فشار آوردن به صدایتان، از دیافراگم خود آواز بخوانید. با انجام این تمرینات، هنگام خوانندگی صدای خارج شده از تارهای صوتی به خاطر اینکه با تنفس ریوی تولید می‌شود، فشار و کیفیتی مناسب خواهد داشت.
نکته سوم هم اینکه با رهاسازی عضلات صورت و زبان پیش از خوانندگی، کار گرم کردن تکمیل می‌شود. برای رهاسازی عضلات لب، آنها را را ابتدا شل کنید و سپس از بین آنها هوای درون ریه خود را به بیرون بدمید. برای آزادسازی عضلات صورت نیز می‌توانید صورت خود را ماساژ دهید. برای این کار از انگشتان خود برای ماساژ عضلات اطراف فک و دهان به صورت دایره‌ای استفاده کنید تا جریان خون در آنها تحریک شده و کار رهاسازی عضلات به بهترین شکل انجام شود.
تمرین‌های صداسازی و تقویت صدا برای خوانندگی
به طور کلی تمرینات صدا سازی به دو دسته مبتدی و پیشرفته تقسیم می‌شود. اگر قصد دارید به خواننده‌ای حرفه‌ای تبدیل شوید، انجام هر دو دسته این تمرین‌ها همزمان با آموزش صدا برای خوانندگی جزو موارد ضروری محسوب می‌شود. به طور خلاصه این تمرینات را در ادامه توضیح داده‌ایم.
تمرینات مبتدی
اولین تمرین مبتدی که می‌توانید کار آموزش صدا سازی و تمرین صدا سازی خود را با آن شروع کنید، تکنیک خمیازه کشیدن و آه کشیدن است. به سادگی با دهان بسته خمیازه بکشید (هوا را به داخل بکشید). سپس، از طریق بینی خود بازدم کنید، انگار که آه می‌کشید. این تمرین به شما کمک می‌کند صدایی آرام و با دامنه مناسب داشته باشید. انجام این تمرین باعث شل شدن حنجره و افزایش انعطاف‌پذیری صدا می‌شود.
یکی از تمرین‌های مخصوص افراد مبتدی، زمزمه کردن است. زمزمه کردن یکی از بهترین روش‌های گرم کردن صداست؛ زیرا فشار زیادی به تارهای صوتی شما وارد نمی‌کند. نوک زبان خود را پشت دندان‌های جلویی پایین خود قرار دهید و در حالی که دهان خود را بسته نگه داشته‌اید، گام ماژور را به صورت زمزمه از بالا به پایین اجرا کنید. توجه داشته باشید که در این تمرین هر نت باید صدایی شبیه «هممممم» داشته باشد.
تمرین سوم آموزش صدا برای خوانندگی، خواندن آواز با نی است. برای انجام این تمرین، یک نی بردارید و با آن زمزمه کنید. از پایین‌ترین محدوده صوتی خود شروع کنید و به آرامی و یکنواخت به سمت بالا بروید. بعد از اینکه به خوبی روی زمزمه با نی تسلط پیدا کردید، آهنگ مورد علاقه خود را با نی زمزمه کنید. همچنین می‌توانید نی را در یک لیوان نیمه پر از مایع قرار دهید و با فوت کردن در آن، حباب تولید کنید.
آموزش صدا سازی و تمرین صدا سازی به صورت مبتدی، با انجام تمرین لرزش لب تکمیل می‌شود. هدف از انجام این تمرین لرزاندن لب‌ها هنگام دمیدن هواست که از طریق دهان و بینی صدای قایق موتوری ایجاد کنید. انجام این تمرین باعث می‌شود به آرامی تارهای صوتی شما گرم شود و کاملا هماهنگ شوید.
تمرینات پیشرفته
آموزش صدا سازی و تمرین صدا سازی به صورت پیشرفته نیز نیازمند انجام یک سری تمرین است. اولین تمرین پیشرفته، لرزش زبان است. برای انجام این تمرین زبان خود را مستقیماً پشت دندان‌های بالایی قرار دهید؛ سپس نفس عمیقی بکشید و در حالی که صدای «ر» تولید می‌کنید، بازدم کنید. سعی کنید صدای خود را ثابت و نفس خود را پیوسته نگه دارید. در انجام این تمرین باید مراقب باشید که از محدوده صدای خود خارج نشوید.
تمرین پیشرفته بعدی آموزش صدا برای خوانندگی، تمرین آژیر است. آژیر یک تمرین صوتی عالی است که به شما کمک می‌کند تا دامنه صدای خود را گرم کنید و ارتعاشات صوتی را به بهترین شکل بروز دهید. برای انجام این تمرین کافی است صدای آژیر ماشین آتش‌نشانی را تقلید کنید. از قسمت پایین دامنه صدای خود شروع کنید و آن را به تدریج به محدوده بالای صدای خود ببرید.
تمرین پیشرفته آخر نیز دادن شکل به دهان هنگام ادای مصوت‌هاست. با خواندن «اوووو» در یک گام پنج صدایی شروع کنید. از وسط بالای محدوده صوتی خود شروع کنید و به صورت نیم پرده پایین بیایید. سعی کنید این تمرین را با تمام مصوت‌ها تکرار کنید. پس از آن، می‌توانید همین تکنیک را با اضافه کردن یک صامت و حفظ صدای مصوت و فاصله آن تمرین کنید.
بهداشت صوتی و مراقبت از حنجره
زمانی آموزش صدا سازی و تمرین صدا سازی شما به بهترین شکل پیش می‌رود که بتوانید همگام با انجام اصولی آنها، از حنجره و صوت خود نیز مراقبت کنید. برای مراقبت از حنجره و به اصطلاح داشتن بهداشت صوتی، چند نکته اساسی وجود دارد که باید به آنها توجه کنید:
آب فراوان بنوشید تا هیدراته بمانید: مرطوب نگه داشتن تارهای صوتی با نوشیدن آب به اندازه کافی، از صدای شما محافظت می‌کند. تارهای صوتی در اصل دو نوار عضلانی هستند که در حنجره قرار دارند و با لرزش باعث تولید صدا می‌شوند. وقتی بدن دچار کم‌آبی می‌شود، تارهای صوتی خشک و ملتهب شده و انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهند. برای همین نمی‌توانید صدای با کیفیتی تولید کنید.
از خوردن غذاهای مضر اجتناب کنید: برای مثال، الکل یکی از این نوشیدنی‌هایی است که می‌تواند بدن را کم‌آب کرده و در نتیجه گلو و تارهای صوتی را خشک کند. همچنین مصرف مقادیر زیاد شکر تصفیه شده و غذاهای فرآوری شده نیز می‌تواند برای تارهای صوتی مضر باشد؛ پس به هیچ وجه چه قبل و چه در حین آموزش صدا سازی و تمرین صدا سازی مواد غذایی مضر مصرف نکنید.
سیگار نکشید: دود سیگار باعث آسیب به تارهای صوتی می‌شود. انواع مواد شیمیایی مضر از جمله قطران، مونوکسید کربن و نیکوتین در دود سیگار یافت می‌شود. هر کدام از این مواد شیمیایی به تنهایی می‌توانند تارهای صوتی را تحریک و خشک کرده و مستعد آسیب و عفونت کنند.
منظم ورزش کنید: ورزش منظم می‌تواند با تقویت عضلات مورد استفاده در تنفس شده و به بهبود عملکرد ریه کمک کند. وقتی ورزش می‌کنید، بدن شما به اکسیژن بیشتری نیاز پیدا می‌کند و در نتیجه باعث افزایش سرعت و عمق تنفس شما می‌شود. این افزایش تقاضا برای اکسیژن باعث می‌شود دیافراگم و عضلات بین دنده‌ای (عضلات بین دنده‌ها) با قدرت بیشتری منقبض شوند و به مرور زمان تقویت شوند که نتیجه‌ای جز بهبود حجم صدای شما ندارد.
وضعیت بدنی خود را مناسب نگه دارید: باز نگه داشتن قفسه سینه، عقب نگه داشتن شانه‌ها و قرار دادن دیافراگم در موقعیت بهینه برای تنفس عمیق از نکاتی است که برای نگه داشتن وضعیت بدنی در موقعیتی خوب باید رعایت کنید.
بخور بگیرید: آموزش صدا برای خوانندگی بعد از بخور گرفتن، بهترین نتیجه را برای شما دارد. استفاده از دستگاه بخور برای افزودن رطوبت به تنفس می‌تواند به روان و هیدراته نگه داشتن غشاهای مخاطی ریه کمک کند. همچنین بخور گرفتن می‌تواند به کاهش خطر گرفتگی صدا و گلودرد نیز کمک کنند.
نکات تکمیلی برای حرفه‌ای‌ها و نیمه حرفه‌ای‌ها
با رعایت یک سری نکته تکمیلی در زمینه آموزش صدا سازی و تمرین صدا سازی می‌توانید از دسته خوانندگان مبتدی خارج شده و حرفه‌ای شوید. نکته اول اینکه سعی کنید سبک شخصی خود را پیدا کنید. برای مثال ممکن است فکر کنید صدای شما مناسب پاپ است، اما بعد از مدتی، یک مربی حرفه‌ای آن را برای آواز سنتی عالی تشخیص دهد. در این صورت لازم است علاوه بر علاقه، به جنس صدا و هویت آن نیز توجه داشته باشید. نکته بعدی اینکه آموزش صدا برای خوانندگی را زیر نظر یک مربی حرفه‌ای آغاز کرده و دنبال کنید. در حین تمرین نیز صدای خود را ضبط کنید تا از نقاط قوت و ضعف آن اطلاع یابید. قبل از اجرا نیز یک سری نکات مرتبط با تمرکز و آمادگی ذهنی انجام دهید.
مروری بر تجربه میثم شکری ساز در تمرینات صدا
در پایان خیلی مناسب است که با هم مروری بر تجربیات و نظر میثم شکری ساز درباره خوانندگی داشته باشیم. میثم شکری ساز یکی از کارآفرینان و البته خوانندگان موفق کشورمان است که به صورت رایگان تجربیات خود را در این زمینه در اختیار شما قرار داده تا بتوانید در آموزش صدا سازی و تمرین صدا سازی به کار برید. آنطور که در خاطراتش می‌نویسد، اوایل کار که شروع به انجام تمرینات آواز کرده بود، گلویش مدام می‌گرفت. دلیل آن هم این بود که انجام این تمرینات فشار زیادی به گلو وارد می‌کرد. با اینکه شوق و ذوق زیادی برای ادامه داشت، اما یاد گرفته بود فورا استراحت کند. این کار از آسیب بلند مدت به گلو جلوگیری می‌کرد. او همچنین دریافته بود که احساس درد یا گرفتگی در حین انجام تمرینات اصلا طبیعی نیست و نشانه اشتباه انجام دادن آنهاست.
تمرین صدا سازی برای خوانندگی بعد از مدتی به تفریحات او تبدیل شد. اول از همه آب یا چای می‌نوشید تا گلویش صاف شود. سپس شانه‌ها، فک، گلو و صورت خود را رها می‌کرد. کشش در بالاتنه را دشمن خود می‌دید و مدام با خود تکرار می‌کرد که باید آرام بود. بعد از تمرینات بدنی، شروع به تنظیم گستره صدای خود می‌کرد. آنطور که او بیان می‌کند انجام تمرینات آژیر، خم شدن به جلو و کشیدن چانه به سمت سینه و همچنین گذاشتن پشت دست روی لب‌ها بدون بستنشان، باعث کاهش فشار و حفظ گستره صدایش می‌شد.
تمرینات تنفس نیز با رعایت نکاتی خاص انجام می‌شد. هنگام نفس کشیدن باید احساس کنید که پشت قفسه سینه منبسط می‌شود. نباید قفسه سینه بالا بیاید و به طور کلی از این ناحیه نباید نفس بکشید. کنترل تنفس نیز با انجام تمرینات پیکولو مینی انجام می‌شد. در این تمرین یک عبارت همراه با هر نفس است و باعث بهبود کنترل تنفس می‌شود. در انجام این تمرین باید مراقب باشید که هنگام آرام خواندن، کنترل و حمایت تنفسی بیشتری فراهم کنید.
ریه‌های قوی‌تر، صدای بهتری به ارمغان می‌آورد. فهمیدن همین نکته باعث شده بود که میثم شکری ساز مثل یک شناگر نفس خود را حبس کند. همچنین او عادت داشت که هنگام تمرین، به آینه نگاه کند و به جای چرخاندن دهان به طرفین، آنها را به سمت پایین باز و بسته کند. جالب است بدانید گذاشتن کتاب روی سر هنگام آواز خواندن برای حفظ تعادل و وضعیت بدنی درست، از عادات اوست.
نکته پایانی که لازم است به آن اشاره کنیم، تجربه او در تولید صداهای درستی است که در ابتدا مانند جیغ به نظر می‌رسد. توصیه میثم شکری ساز در این شرایط این است که تولید صداهای درست ممکن است در ابتدا مانند جیغ به نظر برسد. پس نترسید و به خود وقت دهید تا کیفیت آن بهبود یابد. نتیجه این تمرینات را می‌توانید با گوش دادن به لیست موزیک‌های میثم شکری ساز به خوبی متوجه شوید.