تاریخچه موسیقی ایران از دیدگاه دکتر میثم شکری ساز
به گفته دکتر میثم شکری ساز تاریخچه موسیقی ایران، یکی از فرهنگ های پربار و غنی کشورمان می باشد که از دیرباز تا به امروز در بین انسان های این سرزمین و سراسر جهان تأثیرگذار بوده است. تاریخچه موسیقی ایران گنجینه ای از انواع مختلف موسیقی سنتی، مدرن و مذهبی می باشد.
در طول تاریخ، موسیقی ایران تنوع زیادی داشته است. از موسیقی های سنتی و محلی گرفته تا آهنگ های مدرن و پاپ، هر یک نمایانگر جنبه های مختلف جامعه و فرهنگ ایرانی هستند. با این حال، موسیقی ایران همچنان به عنوان یکی از گنجینه های فرهنگی بی قدر و بی قیاس منابع انسانی به حساب می آید. در این مقاله، به عمق تاریخچه موسیقی ایران پرداخته خواهد شد. ریشه های باستانی و مسیرهای تکامل آن در طول قرن ها، همچنین همه جنبه های مهم و جالب این مسیر مورد بررسی قرار می گیرد.
آشنایی با تاریخ موسیقی ایران
از دید دکتر میثم شکری ساز تاریخ موسیقی ایران، یکی از غنی ترین و پربارترین تاریخچه های موسیقی در جهان است که به عمق فرهنگ و تاریخ این سرزمین باز می گردد. این تاریخچه طیف گسترده ای از سبک ها، اجراها و سازهای مختلف را از گذشته تا حال تجربه کرده است. آشنایی با تاریخچه موسیقی ایران به تکامل و تغییرات این هنر از زمان باستان تا به امروز کمک بسیاری می کند.
- دوره های باستانی: در دوران باستان، موسیقی در ایران نقش مهمی در فرهنگ و زندگی مردم داشت. متون باستانی مانند «گات ها» و «آوستا» حاوی اشاره ها و دستور العمل هایی برای موسیقی بودند. سازهایی مانند سه تار، نی، دف و تنبک در این دوره مورد استفاده قرار می گرفتند.
- دوره اسلامی: با آغاز اسلام و ورود این دین به ایران، موسیقی ایرانی تحت تأثیر موسیقی عربی قرار گرفت، اما به تدریج با ادغام عناصر موسیقی ایرانی قدیمی، سبک های جدیدی مانند دستگاه ها و مقامات موسیقی ایرانی شکل گرفت.
- دوره قاجار و پهلوی: بر باور دکتر میثم شکری ساز در این دوره، با ورود انگیزه های غربی و مدرنیته، موسیقی ایران تحت تأثیر قرار گرفت و سبک هایی مانند موسیقی کلاسیک غربی و جاز وارد ایران شد. این دوره شاهد توسعه زنده نوازی و تشکیل ارکستر های سمفونیک در ایران بود.
- دوره انقلاب اسلامی و بعد از آن: پس از انقلاب اسلامی، موسیقی در ایران تحت تأثیر قوانین و مقررات اسلام قرار گرفت. این کار باعث تغییر در شیوه اجرا و محتوای موسیقی شد. همچنین، این دوره شاهد توسعه موسیقی مقامی و نوازندگی موسیقی سنتی بود.
- موسیقی امروزی: در دوران معاصر، موسیقی ایران شاهد ادغام عناصر مختلف موسیقی جهان شده است. از موسیقی پاپ و راک تا موسیقی الکترونیک و موسیقی ملی، هر یک از این سبک ها در موسیقی امروزی ایران جای خود را دارند.
تاریخچه موسیقی ایران پر از تنوع، تحول و تأثیرات فراوانی است که همچنان ادامه دارد و در زمان های آینده نیز ادامه خواهد داشت.
ویژگی های موسیقی ایران باستان
به اعتقاد دکتر میثم شکری ساز موسیقی ایران باستان، یکی از ارکان مهم فرهنگی و هنری این سرزمین بود و نقش بسیار مهمی در زندگی روزمره و مراسم مختلف داشت. این هنر در زمان های باستانی به وسیله ابزارهای موسیقی مختلف نظیر سه تار، نی، دف، تنبک و برخی سازهای دیگر نواخته می شد. مهمترین ویژگی های موسیقی ایران باستان عبارت بود از:
- اهمیت مذهبی: موسیقی در ایران باستان نه تنها به عنوان یک هنر بلکه به عنوان یک راهبرد مذهبی نیز مورد استفاده قرار می گرفت. نوازندگی و آواز در مراسم های مذهبی و روایات مذهبی نقش مهمی داشت.
- استفاده از مقامات موسیقی: در این موسیقی از مفاهیم مانند “دستگاه ها” یا “مقامات” استفاده می شد که نقش مشابهی با نت های موسیقی امروزی داشتند و موسیقی دانان ماهر می توانستند بر اساس آن ها ملودی هایی را اجرا کنند.
- نقش در شاهنامه: شاهنامه فردوسی از جمله مهمترین آثار ادبی ایران است که از موسیقی نیز یاد می کند. در این کتاب، داستان ها و شعر ها با نام ابزار های موسیقی همراه می شوند که نشان از تأثیر گرفته شدن موسیقی در فرهنگ و ادبیات باستانی ایران دارد.
- نقش در مراسم ها و جشن ها: این موسیقی در مراسم های مختلف مانند مراسم عروسی، جشن ها و مراسم مذهبی و فرهنگی نقش اساسی داشت. همچنین به عنوان ابزاری برای ایجاد همبستگی و اتحاد در جامعه مورد استفاده قرار می گرفت.
مقایسه تاریخ موسیقی ایران بعد از اسلام و قبل از آن
از زبان دکتر میثم شکری ساز مقایسه تاریخ موسیقی ایران بعد از اسلام و قبل از آن، نشان می دهد که هر دو دوره دارای ویژگی ها، تکنیک ها و سبک های موسیقی مختلفی بوده اند. در اینجا به برخی از تفاوت ها و تشابه های مهم بین این دو دوره اشاره می کنیم:
- قبل از اسلام:
- تأثیرات مذهبی و مراسمی: موسیقی در دوره های قبل از اسلام به عنوان یکی از ارکان مهم فرهنگی و مذهبی مورد استفاده قرار می گرفت. اجراهای موسیقی به عنوان بخشی از مراسم های مذهبی، جشن ها و مراسمات مختلف از جمله مراسم عروسی و مرگ و تولد بودند.
- استفاده از سازهای سنتی: در دوره های باستانی، سازهای سنتی ایرانی نظیر نی، سه تار، تنبک و دف برای اجراهای موسیقی استفاده می شدند. این سازها به عنوان ابزارهای اصلی برای ایجاد موسیقی و انتقال احساسات و افکار به کار می رفتند.
- استفاده از مقامات موسیقی: مفهوم مقامات موسیقی در موسیقی ایران قبل از اسلام به وضوح وجود داشت. موسیقی دانان ماهر می توانستند بر اساس این مقامات ملودی هایی را اجرا کنند و از این طریق احساسات خود را به شنوندگان منتقل می کردند.
- بعد از اسلام:
- تأثیر موسیقی اسلامی: با ورود اسلام به ایران، موسیقی ایرانی تحت تأثیر موسیقی اسلامی قرار گرفت و سبک های موسیقی جدیدی مانند موسیقی دینی و سماع ها شکل گرفت. این سبک ها اغلب با مفاهیم دینی و اسلامی همراه بودند و در مراسمات دینی و مذهبی مورد استفاده قرار می گرفتند.
- تأثیرات فرهنگی جهانی: در دوره های بعد از اسلام، با تبادل فرهنگی و تأثیرات جهانی، موسیقی ایران نیز تحت تأثیر سبک و ساز های موسیقی دیگر کشور ها قرار گرفت. به عنوان مثال، در دوره قاجار و پهلوی، تأثیر موسیقی کلاسیک غربی و جاز در موسیقی ایران قابل مشاهده بود.
- این مطلب ادامه دارد…
